1921-ci ildə Kanada tədqiqatçılarından ibarət bir qrup insulin molekulasını kəşf edir və o vaxtdan bəri diabetin müalicəsi sahəsində saysız-hesabsız insan həyatını xilas etmiş inqilabi yeniliklərin baş verdiyi əsrin təməli qoyulur.
Bu gün həmişəkindən yaxşı dərmanlarımız olduğu üçün şanslıyıq. Lakin diabet ilə yaşayan insanların sayı kəskin templə artmaqdadır və bu ayrı-ayrı insanlar, ailələr və cəmiyyətlər üçün ciddi bir yük yaradır.
Frederik Bantinq və Çarls Best Toronto Universitetində.
Torontodan olan tədqiqatçılar itin mədəaltı vəzisindən insulini əldə edərək onun təsirini yoxladılar və ilk dəfə diabetli insanlara ümid bəxş etdilər.
İnsulin: İnqilabi innovasiya
Torontodan olan tədqiqatçılar itin mədəaltı vəzisindən insulini əldə edərək onun təsirini yoxladılar və ilk dəfə diabetli insanlara ümid bəxş etdilər.
Frederik Bantinq və Çarls Best Toronto Universitetində.
İnsulinin xilas etdiyi ilk həyat
Tip 1 diabeti olan uşağın müalicədən əvvəlki və sonrakı şəkilləri.
Bədən çəkisi təqribi 29 kiloqram olan 14 yaşlı Leonard Tompson insulin ilə müalicə edilən ilk diabetli insan olmuşdur. Bantinq və Bestin ekstraktı (tünd qəhvəyi rəngli palçıq kimi təsvir edilmişdir) inyeksiya edildikdən sonra Leonardın qanındakı şəkər miqdarı aşağı düşür.
İnsulinin xilas etdiyi ilk həyat
Bədən çəkisi təqribi 29 kiloqram olan 14 yaşlı Leonard Tompson insulin ilə müalicə edilən ilk diabetli insan olmuşdur. Bantinq və Bestin ekstraktı (tünd qəhvəyi rəngli palçıq kimi təsvir edilmişdir) inyeksiya edildikdən sonra Leonardın qanındakı şəkər miqdarı aşağı düşür.
Tip 1 diabeti olan uşağın müalicədən əvvəlki və sonrakı şəkilləri.
Auqust və Mari Kroq
Skandinaviyada insulinin istehsalına başlanılır
1923
Avqust ilə Mari Kroqun insulinin ekstraksiya və saflaşdırma texnikasını Kanadadan Danimarkaya gətirməsindən sonra, Nordisk Insulinlaboratorium insulin istehsalını kommersiyalaşdırır. İnsulinlə diabet diaqnozu qoyulmuş şəxsin indi ortalama olaraq ömrü əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır.
1923
Skandinaviyada insulinin istehsalına başlanılır
Avqust ilə Mari Kroqun insulinin ekstraksiya və saflaşdırma texnikasını Kanadadan Danimarkaya gətirməsindən sonra, Nordisk Insulinlaboratorium insulin istehsalını kommersiyalaşdırır. İnsulinlə diabet diaqnozu qoyulmuş şəxsin indi ortalama olaraq ömrü əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır.
Auqust və Mari Kroq
1930-cı illərdə Novo Nordiskdə insulin istehsalı.
Hans Kristian Hagedorn
NPH insulini müalicənin yükünü azaldır
1946
Hans Kristian Hagedorn insulinin təsirini uzadan və diabetli insanların daha az inyeksiya etmələrinə imkan yaradan NPH (Hagedornun Neytral Protamini) insulinini kəşf edir.
1946
NPH insulini müalicənin yükünü azaldır
Hans Kristian Hagedorn insulinin təsirini uzadan və diabetli insanların daha az inyeksiya etmələrinə imkan yaradan NPH (Hagedornun Neytral Protamini) insulinini kəşf edir.
Hans Kristian Hagedorn
1940-cı illərdə Novo Nordiskdə insulin istehsalı.
Diabetin dərk edilməsində yeni era
Tədqiqatçılara aydın olur ki, diabetin bir neçə növü var və tip 2 diabet daha çox yayılmışdır. Tibdə innovasiyalar hazırda diabetin müxtəlif növlərinin fərqli xüsusiyyətlərini tədqiq etməyə və xüsusi olaraq tip 2 şəkərli diabet üçün dərmanlar işləyib hazırlamağa yönəlmişdir.
Diabetin dərk edilməsində yeni era
Tədqiqatçılara aydın olur ki, diabetin bir neçə növü var və tip 2 diabet daha çox yayılmışdır. Tibdə innovasiyalar hazırda diabetin müxtəlif növlərinin fərqli xüsusiyyətlərini tədqiq etməyə və xüsusi olaraq tip 2 şəkərli diabet üçün dərmanlar işləyib hazırlamağa yönəlmişdir.
Eyms Reflektometri
Portativ qlükometr diabetə nəzarəti sadələşdirir
1970s
Portativ qlükometrlər vasitəsilə qanda şəkərin səviyyəsinə pasiyentin özü tərəfindən nəzarət artıq mümkün oldu, bu da diabetlə yaşayan insanların test çubuqlarından istifadə edərək öz vəziyyətlərini idarə etmələrini daha da asanlaşdırdı.
1970s
Portativ qlükometr diabetə nəzarəti sadələşdirir
Portativ qlükometrlər vasitəsilə qanda şəkərin səviyyəsinə pasiyentin özü tərəfindən nəzarət artıq mümkün oldu, bu da diabetlə yaşayan insanların test çubuqlarından istifadə edərək öz vəziyyətlərini idarə etmələrini daha da asanlaşdırdı.
Eyms Reflektometri
Baqsverd, Danimarkada laboratoriya.
HbA1C klinik təcrübədə
1970s
HbA1C – son 120 gün ərzində qanda qlükozanın orta səviyyəsi – qanda qlükozanın səviyyəsinin ölçülməsinin əsas üsuluna çevrilir və həkimlərə həyat tərzi dəyişikliklərinin və dərmanların uzunmüddətli sağlamlıq nəticələrinə təsirini ciddi şəkildə qiymətləndirməyə imkan verir.
1970s
HbA1C klinik təcrübədə
HbA1C – son 120 gün ərzində qanda qlükozanın orta səviyyəsi – qanda qlükozanın səviyyəsinin ölçülməsinin əsas üsuluna çevrilir və həkimlərə həyat tərzi dəyişikliklərinin və dərmanların uzunmüddətli sağlamlıq nəticələrinə təsirini ciddi şəkildə qiymətləndirməyə imkan verir.
Baqsverd, Danimarkada laboratoriya.
Kommersiya məqsədilə təqdim edilən ilk insulin
1982
İnsulin rekombinant DNT texnologiyasından istifadə edilməklə yaradılmış ilk terapevtik zülal olur. Bu "insan insulini" insan orqanizminin istehsal etdiyi insulin ilə eyni olmaqla yanaşı yüksək dərəcədə saflaşdırılmışdır. Qeyri-məhdud miqdarda istehsal oluna bilməsi diabetlə yaşayan insanlar üçün müalicənin əlçatanlığını böyük ölçüdə artırır.
1982
Kommersiya məqsədilə təqdim edilən ilk insulin
İnsulin rekombinant DNT texnologiyasından istifadə edilməklə yaradılmış ilk terapevtik zülal olur. Bu "insan insulini" insan orqanizminin istehsal etdiyi insulin ilə eyni olmaqla yanaşı yüksək dərəcədə saflaşdırılmışdır. Qeyri-məhdud miqdarda istehsal oluna bilməsi diabetlə yaşayan insanlar üçün müalicənin əlçatanlığını böyük ölçüdə artırır.
İnsulin pompası olan pasiyent.
İlk “mini” insulin pompası
1983
İlk dəfə 1960-cı illərdə təkmilləşdirilən insulin pompaları 1980-ci illərdə geniş yayılmağa başladı və diabetli insanların gün ərzində lazım olan zamanda və miqdarda insulindən istifadəni təmin etdi. Gələcəkdə onların bir çoxu qlükozanın fasiləsiz monitorinqi (QFM) sistemi ilə birlikdə işləyəcəklər.
1983
İlk “mini” insulin pompası
İlk dəfə 1960-cı illərdə təkmilləşdirilən insulin pompaları 1980-ci illərdə geniş yayılmağa başladı və diabetli insanların gün ərzində lazım olan zamanda və miqdarda insulindən istifadəni təmin etdi. Gələcəkdə onların bir çoxu qlükozanın fasiləsiz monitorinqi (QFM) sistemi ilə birlikdə işləyəcəklər.
İnsulin pompası olan pasiyent.
Daha asan və daha təhlükəsiz idarəetmə – ilk insulin qələmi
1925-ci ildən Novo şprisi və 1985-ci ildən ilk NovoPen® cihazı.
İlk insulin qələmi istifadəsi çətin olan şüşə şprislərə olan ehtiyacı aradan qaldıraraq diabetlə yaşayan insanların həyat keyfiyyətini artırdı. Nəhayət, insanlar lazımi insulin dozasını qəbul etmək üçün xüsusi və dəqiq vasitələrə malik oldular.
Daha asan və daha təhlükəsiz idarəetmə – ilk insulin qələmi
İlk insulin qələmi istifadəsi çətin olan şüşə şprislərə olan ehtiyacı aradan qaldıraraq diabetlə yaşayan insanların həyat keyfiyyətini artırdı. Nəhayət, insanlar lazımi insulin dozasını qəbul etmək üçün xüsusi və dəqiq vasitələrə malik oldular.
1925-ci ildən Novo şprisi və 1985-ci ildən ilk NovoPen® cihazı.
Birinci nəsil insulin analoqlarınin tətbiqi
1996
İnsulinin analoqları – insan orqanizmində insulinin sekresiya edilməsinin daha dəqiq təqlidi üçün yaradılmış tez, uzun müddət təsir edən və hazır qarışdırılmış preparatlardır. İnsulin analoqlarının modifikasiyaları onların sorulmasının proqnozlaşdırılmasına daha çox imkan verərək insanların öz yemək vaxtlarını daha asan planlaşdırmalarına, qanda şəkərin səviyyəsinin aşağı düşməsinin qarşısını almağa və çəki artımı riskini azaltmağa imkan verir.
1996
Birinci nəsil insulin analoqlarınin tətbiqi
İnsulinin analoqları – insan orqanizmində insulinin sekresiya edilməsinin daha dəqiq təqlidi üçün yaradılmış tez, uzun müddət təsir edən və hazır qarışdırılmış preparatlardır. İnsulin analoqlarının modifikasiyaları onların sorulmasının proqnozlaşdırılmasına daha çox imkan verərək insanların öz yemək vaxtlarını daha asan planlaşdırmalarına, qanda şəkərin səviyyəsinin aşağı düşməsinin qarşısını almağa və çəki artımı riskini azaltmağa imkan verir.
İnsulini yeritmə və qanda şəkərə nəzarət cihazı ikisi birində olaraq 2001-ci ildən istifadəyə verilir.
Təsdiq edilmiş ilk QFM sistemi
1999
Qanda qlükozanın səviyyəsinin oxunması üçün qlükozanın ilk fasiləsiz monitorinqi sistemi (QFM) FDA tərəfindən təsdiq edildi və diabetlə yaşayan, öz sağlamlığına daha çox nəzarət əldə etmək istəyən insanlara bir ümid bəxş etdi.
1999
Təsdiq edilmiş ilk QFM sistemi
Qanda qlükozanın səviyyəsinin oxunması üçün qlükozanın ilk fasiləsiz monitorinqi sistemi (QFM) FDA tərəfindən təsdiq edildi və diabetlə yaşayan, öz sağlamlığına daha çox nəzarət əldə etmək istəyən insanlara bir ümid bəxş etdi.
İnsulini yeritmə və qanda şəkərə nəzarət cihazı ikisi birində olaraq 2001-ci ildən istifadəyə verilir.
İnsulindən əlavə: tip 2 diabet üçün yeni müalicə variantları
2005
GLP-1 aqonistlərinin və daha sonra SGLT-2 inhibitorlarının tətbiqi sayəsində müalicə variantları tip 2 diabetin müalicəsini qanda qlükozanın səviyyəsinə nəzarətin hüdudlarından kənara çıxardı. GLP-1 sinfindən olan preparatlar insulinin təbii yolla sekresiyasını gücləndirərək qanda qlükozanın səviyyəsini aşağı salır, həmçinin iştaha və qida qəbulunu azaldır.
2005
İnsulindən əlavə: tip 2 diabet üçün yeni müalicə variantları
GLP-1 aqonistlərinin və daha sonra SGLT-2 inhibitorlarının tətbiqi sayəsində müalicə variantları tip 2 diabetin müalicəsini qanda qlükozanın səviyyəsinə nəzarətin hüdudlarından kənara çıxardı. GLP-1 sinfindən olan preparatlar insulinin təbii yolla sekresiyasını gücləndirərək qanda qlükozanın səviyyəsini aşağı salır, həmçinin iştaha və qida qəbulunu azaldır.
Novo Nordisk R&D liraglutide GLP-1, 2008.
Yeni nəsil insulin analoqları
Ayşe Naz Baykal, Türkiyə, tip 1 diabetlə yaşayır.
Təkmilləşdirilmiş profilləri sayəsində yeni nəsil insulin analoqları daha çox rahatlıq təmin edir və diabetin müalicəsi üzrə gündəlik yükü azaldır. Ultra-uzun müddətli təsirə malik olan insulinlər dərman maddəsinin çox yavaş azad olması sayəsində inyeksiyaların sayını və hipoqlikemiya riskini azaldırlar. Həmçinin sürətli təsirə malik olan insulinlər yemək vaxtını planlaşdırmaq zərurətini azaldaraq, daha çox rahatlıq təmin edirlər.
Yeni nəsil insulin analoqları
Təkmilləşdirilmiş profilləri sayəsində yeni nəsil insulin analoqları daha çox rahatlıq təmin edir və diabetin müalicəsi üzrə gündəlik yükü azaldır. Ultra-uzun müddətli təsirə malik olan insulinlər dərman maddəsinin çox yavaş azad olması sayəsində inyeksiyaların sayını və hipoqlikemiya riskini azaldırlar. Həmçinin sürətli təsirə malik olan insulinlər yemək vaxtını planlaşdırmaq zərurətini azaldaraq, daha çox rahatlıq təmin edirlər.
Ayşe Naz Baykal, Türkiyə, tip 1 diabetlə yaşayır.
Yeni zülal və peptid-əsaslı terapiayaların kəşf edilməsi və inkişafı.
Tip 2 diabet üçün ilk peroral GLP-1 ilə müalicə
2019
Müalicə imkanlarını daha da genişləndirən və maneələri azaldan bir irəliləyiş olan bu innovativ tablet GLP-1 preparatının inyeksiyasına ehtiyacı aradan qaldırır – tip 2 diabet ilə yaşayan insanlar üçün çoxdan gözlənilən bir rahatlığı təmin edir.
2019
Tip 2 diabet üçün ilk peroral GLP-1 ilə müalicə
Müalicə imkanlarını daha da genişləndirən və maneələri azaldan bir irəliləyiş olan bu innovativ tablet GLP-1 preparatının inyeksiyasına ehtiyacı aradan qaldırır – tip 2 diabet ilə yaşayan insanlar üçün çoxdan gözlənilən bir rahatlığı təmin edir.
Yeni zülal və peptid-əsaslı terapiayaların kəşf edilməsi və inkişafı.
Mendi Markvardt tip 1 diabeti var, Novo Nordisk velosipedçilər komandasının üzvüdür və ABŞ-da yaşayır.
2021 və ondan sonra
Növbədə nələr var?
Gələcəyə baxarkən, biz diabetin müalicəsində daha çox çevikliyi və daha bütöv bir yanaşmanı təmin edəcək müalicə üsullarını və innovasiyalı cihazları görürük. Həftədə bir dəfə yeridilən bazal insulinlər, qlükozaya-həssas və kardioprotektiv insulinlər, yeni nəsil peroral dərman vasitələri, səhiyyədə yeni rəqəmsal həllər, kök hüceyrələrlə transformasiyalı müalicə metodları və hətta nə zamansa tam müalicəyə ümid – bütün bunlar diabetə qalib gəlmək üzrə səylərimizin bir hissəsidir.
2021 və ondan sonra
Növbədə nələr var?
Gələcəyə baxarkən, biz diabetin müalicəsində daha çox çevikliyi və daha bütöv bir yanaşmanı təmin edəcək müalicə üsullarını və innovasiyalı cihazları görürük. Həftədə bir dəfə yeridilən bazal insulinlər, qlükozaya-həssas və kardioprotektiv insulinlər, yeni nəsil peroral dərman vasitələri, səhiyyədə yeni rəqəmsal həllər, kök hüceyrələrlə transformasiyalı müalicə metodları və hətta nə zamansa tam müalicəyə ümid – bütün bunlar diabetə qalib gəlmək üzrə səylərimizin bir hissəsidir.
